(LSVN) – Đất nước ta ngày một phát triển phồn thịnh và có uy tín trên trường quốc tế, đội ngũ luật sư Việt Nam luôn được Đảng và Nhà nước quan tâm đã có vị trí, vai trò quan trọng trong xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền con người góp phần bảo vệ công lý vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh trong thời đại vươn mình của đất nước.
Đến tháng 5/2025, cả nước có trên 20.000 luật sư hành nghề với hơn 6000 tổ chức hành nghề luật sư đang hoạt động. Đối với chế định luật sư công, hiện nay pháp luật Việt Nam chưa có định nghĩa cụ thể, đầy đủ đối với loại hình này; các loại hình tổ chức, hình thức, quy cách hoạt động… mới chỉ dừng lại ở việc đề xuất, tham vấn. Tuy chưa có cơ sở pháp luật rõ ràng nhưng trên thực tế đã có luật sư tham gia thực hiện nhiệm vụ bảo vệ quyền lợi hợp pháp thông qua ký kết hợp đồng vụ việc với cơ quan Nhà nước để giải quyết tranh chấp quốc tế, các vụ kiện đầu tư nước ngoài hoặc thực hiện các hoạt động trợ giúp pháp lý theo quy định của pháp luật hiện hành.
Việc cung cấp dịch vụ pháp lý có tính chuyên nghiệp mới chỉ được thực hiện chủ yếu ở khu vực tư nhân mà chưa có trong khu vực công, trong khi thực tiễn đặt ra một số yêu cầu như vấn đề đầu tư, rủi ro pháp lý có yếu tố nước ngoài mà Chính phủ cần giải quyết, đòi hỏi chuyên môn pháp lý cao; một số loại hình tư vấn pháp luật cho dự án kinh tế, xã hội tại các địa phương, vấn đề giải quyết tranh chấp cần có cán bộ am hiểu sâu pháp luật và khả năng ngoại ngữ, trong khi cán bộ công chức ngành không đủ để đáp ứng yêu cầu. Một số vụ án cần thuê luật sư nước ngoài mà cần có luật sư, chuyên gia pháp lý trong nước am hiểu để phối hợp trong khi tố tụng hầu hết các nước không cho luật sư nước ngoài tham gia tại Tòa án. Nhiều vụ án hành chính đặt ra trong việc hoàn thiện Nhà nước pháp quyền, cần có đội ngũ luật sư công chuyên nghiệp khi tham gia tư vấn hoặc tố tụng. Việc tiếp dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo chưa có đội ngũ luật sư công tham gia, vấn đề này còn nhiều tình huống phức tạp cần giải quyết. Ngoài ra một số lĩnh vực công, nhóm yếu thế chưa có quy định cho việc khởi kiện bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho những chủ thể này.
Ảnh minh họa. Nguồn: Internet.
Luật Luật sư 2006, sửa đổi bổ sung năm 2012 chưa cho phép công chức, viên chức tham gia hoạt động luật sư. Đây là những yêu cầu cấp thiết sớm nghiên cứu để tháo gỡ những hạn chế cho sự phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới.
Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ đạo tiếp tục phát triển mạnh thị trường dịch vụ pháp lý, tạo điều kiện thuận lợi để người dân, doanh nghiệp tăng cường quản trị rủi ro trong hoạt động đầu tư, kinh doanh và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp.
Thời gian qua có nhiều văn bản của Đảng và pháp luật Nhà nước nhằm chỉ đạo và thực hiện hoạt động luật sư. Nghị quyết 66/NQ- TW ngày 30/4/2025 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới, chỉ đạo nghiên cứu hình thành chế định luật sư công và cơ chế có điều kiện cho phép viên chức được hành nghề luật sư; thu hút, tiếp nhận chuyên gia, nhà khoa học pháp lý, luật gia, luật sư giỏi vào khu vực công.
Trên thực tiễn, trong khu vực công đã có nhiều chuyên gia, nhà khoa học pháp lý thực hiện những công việc giống như luật sư thời gian qua cùng với Chính phủ, cơ quan Nhà nước tháo gỡ những vấn đề vướng mắc. Thế giới cũng có nhiều nước thực thi chế định luật sư công có hiệu quả.
Do vậy, trong điều kiện hiện nay, kỷ nguyên vươn mình của đất nước; việc nghiên cứu hình thành chế định luật sư công trong xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam là cần thiết.
Ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 46/SL về tổ chức đoàn thể luật sư. Đây là văn bản pháp lý đầu tiên và sớm nhất quy định về luật sư khi nước nhà được độc lập, sang kỷ nguyên mới sau ngày Quốc khánh.
Trải qua hàng chục năm, trước yêu cầu đổi mới của đất nước; được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước, năm 2006 Luật Luật sư ra đời và được sửa đổi bổ sung năm 2012; cùng với các quy định liên quan khác, đội ngũ luật sư cả nước ngày càng phát triển cả về số lượng và chất lượng, góp phần bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người góp phần phát triển kinh tế vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.
Với 80 năm qua, vị trí vai trò của đội ngũ luật sư Việt Nam đã được Đảng và Nhà nước luôn quan tâm, ghi nhận góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ chính trị pháp lý của đất nước trong tiến trình cải cách tư pháp nhằm hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Việt Nam XHCN.
Về cơ chế hình thành
Trước yêu cầu của Đảng, Nhà nước và thực tiễn xây dựng đất nước trong tình hình mới đòi hỏi sớm hình thành chế định Luật sư công.
Luật sư công là người thực hiện nhiệm vụ trong lĩnh vực công, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho cá nhân, cơ quan, tổ chức trong lĩnh vực công do vậy ngoài việc đáp ứng yêu cầu điều kiện là công chức, viên chức trong khu vực công; luật sư công phải đáp ứng đủ điều kiện để trở thành một luật sư từ đào tạo đến sát hạch…
Luật sư công vẫn có thể song song tồn tại cùng với trợ giúp viên pháp lý và cán bộ pháp chế. Khi những chủ thể này đủ điều kiện luật sư thì trở thành luật sư công.
Phạm vi hoạt động
Cùng với lĩnh vực tư đã có rất nhiều luật sư am hiểu pháp luật, chuyên sâu rất cần song song tồn tại và phát triển luật sư công hoạt động trong khu vực công; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho cá nhân, tổ chức, cơ quan trong lĩnh vực công; không được cung cấp dịch vụ pháp lý cho bên ngoài nhằm đảm bảo về thời gian và các yếu tố khác. Hai chế định luật sư công và tư sẽ bổ trợ cho nhau cùng phát triển song có tính độc lập tương đối trong hoạt động hành nghề.
Trong Luật Luật sư có quy định việc luật sư hành nghề với tư cách cá nhân có nhiều điểm tương đồng có thể áp dụng cho việc xây dựng mô hình hoạt động của luật sư công.
Về mô hình hoạt động và quản lý
Hoạt động của luật sư công thuộc lĩnh vực công đồng thời chịu sự quản lý của cơ quan, đơn vị công là công chức, viên chức; bên cạnh đó phải thực hiện quyền và nghĩa vụ của luật sư theo quy định pháp luật về luật sư liên quan.
Luật sư công được quy định quản lý riêng nhưng trong cùng một đầu mối cơ quan, tổ chức và pháp luật điều chỉnh; không tổ chức thành hai hệ thống cơ quan quản lý và luật riêng điều chỉnh nhằm đáp ứng yêu cầu tinh giản trong hệ thống chính trị hiện nay cũng như thống nhất về mặt quản lý Nhà nước và tính độc lập chịu trách nhiệm của luật sư.
Về chế độ chính sách
Luật sư công bên cạnh việc thực hiện nhiệm vụ là công chức, viên chức đồng thời thực hiện nhiệm vụ của luật sư nên cần có chính sách hợp lý ngoài chế độ của khu vực công căn cứ đề xuất thực tế tại mỗi đơn vị công khi có yêu cầu sử dụng để xây dựng cho phù hợp từng đơn vị trong lĩnh vực công. Có thể có chính sách đãi ngộ riêng về vật chất đồng thời có khuyến khích khen thưởng kịp thời khi thực hiện vụ việc công.
Một số nội dung khác
Công tác khen thưởng, kỷ luật; ngoài việc luật sư công được thực hiện theo quy định trong lĩnh vực công thì cũng được thực hiện như một luật sư và tuân theo quy định chung về luật sư để đảm bảo việc quản lý đúng người, đúng việc, đúng đối tượng.
Kết luận
– Nhà nước CHXHCN Việt Nam là Nhà nước pháp quyền XHCN của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân nên việc hình thành chế định luật sư công hiện nay là cần thiết cho sự phát triển vươn mình của đất nước.
– Chế định luật sư công là lĩnh vực mới và rất khó do vậy cần có bước đi thận trọng, phù hợp và vì con người đảm bảo tính độc lập, trung thực, tôn trọng sự thật khách quan của hoạt động hành nghề luật sư.
– Chú trọng thường xuyên sơ kết, tổng kết thực tiễn, tiếp thu kinh nghiệm hay của nước ngoài nhằm hoàn thiện lý luận về luật sư công và tiếp tục soi đường cho thực tiễn phát triển trong thời đại vươn mình của đất nước.
Thạc sĩ, Luật sư LÊ ĐĂNG TÙNG
Phó Chủ nhiệm Đoàn Luật sư TP. Hà Nội,
Trưởng Văn phòng Luật sư Trường Giang.
