(LSVN) – Nghề luật sư là một nghề cao quý, là nghề hiện thân của công lý, lẽ phải và lòng nhân ái pháp quyền. Trải qua 08 thập niên, từ những ngày đầu đất nước giành độc lập cho đến thời đại hội nhập quốc tế sâu rộng ngày nay, đội ngũ luật sư Việt Nam đã không ngừng lớn mạnh, góp phần quan trọng vào tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân. Kỷ niệm 80 năm Ngày Truyền thống Luật sư Việt Nam (10/10/1945 – 10/10/2025) là dịp để nhìn lại một hành trình vinh quang nhưng cũng đầy thử thách, để tri ân những thế hệ đi trước, khẳng định bản lĩnh của hiện tại và định hình tầm nhìn cho tương lai của nghề luật sư tại Việt Nam.
Ngọn lửa truyền thống từ Sắc lệnh số 46/SL năm 1945
Ngày 10/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký Sắc lệnh số 46/SL về tổ chức các Đoàn thể luật sư, đặt nền móng cho sự hình thành và phát triển của nghề luật sư tại Việt Nam. Sắc lệnh này ra đời trong bối cảnh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa vừa thành lập, khi bộ máy tư pháp còn non trẻ, cơ chế pháp lý chưa hoàn thiện, song tư tưởng pháp quyền đã sớm được đặt vào vị trí trung tâm. Đảng và Bác Hồ đã xác định rằng muốn có công lý thì phải có người bảo vệ công lý và muốn có Nhà nước pháp quyền, phải có luật sư – những người đứng giữa quyền lực nhà nước và quyền con người, đảm bảo sự công bằng cho xã hội. Từ dấu mốc ấy, ngày 10 tháng 10 hằng năm được chọn là Ngày Truyền thống Luật sư Việt Nam, trở thành dịp để giới luật sư cả nước cùng hướng về cội nguồn nghề nghiệp, cùng chiêm nghiệm về sứ mệnh phụng sự công lý và bảo vệ lẽ phải mà xã hội đã trao gửi cho nghề cao quý này.
Trong giai đoạn những năm đầu của cuộc kháng chiến chống thực dân và đế quốc, nghề luật sư tại Việt Nam đã trải qua nhiều biến động. Dù hoàn cảnh chiến tranh khốc liệt, nhiều luật sư vẫn tham gia kháng chiến, đem tri thức pháp lý phục vụ sự nghiệp giải phóng dân tộc. Họ không chỉ là người hành nghề trong phòng xử án mà còn là chiến sĩ trên mặt trận pháp lý, kiên cường bảo vệ chính nghĩa và góp phần khẳng định nền độc lập non trẻ của đất nước. Luật sư Việt Nam từ đó mang trong mình một bản sắc đặc biệt là gắn bó với dân tộc, đặt lợi ích quốc gia lên trên hết và xem việc hành nghề không đơn thuần là công việc, mà là phụng sự Tổ quốc và nhân dân.
Bước vào thời kỳ đổi mới (từ năm 1986), nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hình thành, kéo theo nhu cầu to lớn về dịch vụ pháp lý. Đội ngũ luật sư bắt đầu tăng nhanh về số lượng và đa dạng về lĩnh vực hành nghề. Từ chỗ chỉ vài trăm luật sư, đến nay cả nước đã có khoảng 20.000 luật sư và hàng chục nghìn người tập sự hành nghề tại các Đoàn Luật sư dưới sự thống nhất quản lý của Liên đoàn Luật sư Việt Nam. 80 năm qua, từ một Sắc lệnh lịch sử, một truyền thống của trí tuệ, bản lĩnh, chính nghĩa và nhân văn đã được hình thành. Truyền thống ấy vẫn tiếp tục được kế thừa và phát triển bởi thế hệ luật sư Việt Nam hôm nay.
Các đại biểu chụp ảnh lưu niệm tại Đại hội đại biểu Luật sư toàn quốc lần thứ III nhiệm kỳ 2021-2026.
Sứ mệnh cao cả của nghề luật sư
Luật sư mang trong mình sứ mệnh bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các cá nhân, tổ chức, cơ quan, bảo vệ sự độc lập của tư pháp, từ đó góp phần bảo vệ công lý, công bằng, phát triển kinh tế – xã hội và xây dựng nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Với sứ mệnh ấy, luật sư luôn là nhân tố không thể thiếu của một nền tư pháp tiến bộ. Mỗi bản án công bằng đều có phần đóng góp âm thầm nhưng không hề nhỏ của các luật sư. Trong hành nghề, mỗi luật sư là một ngọn đèn thắp sáng và soi rọi con đường đi tới sự thật khách quan. Ngoài xã hội, luật sư là người lan tỏa tinh thần thượng tôn pháp luật, tạo dựng niềm tin của người dân vào công lý và lẽ công bằng. Vì thế, nghề luật sư không chỉ là nghề nghiệp, mà là một biểu tượng của văn minh pháp lý và dân chủ xã hội.
Ngày nay, công cuộc cải cách tư pháp theo tinh thần Nghị quyết 49-NQ/TW và Nghị quyết số 27-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã và đang đặt ra yêu cầu mới cho đội ngũ luật sư: nâng cao chất lượng, bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và năng lực chuyên môn, để đáp ứng yêu cầu của Nhà nước pháp quyền hiện đại. Luật sư không chỉ hành nghề trong lĩnh vực hình sự, dân sự, hành chính mà còn mở rộng mạnh mẽ sang doanh nghiệp, đầu tư, thương mại quốc tế, sở hữu trí tuệ, trọng tài, hòa giải thương mại, tư vấn chính sách. Đặc biệt, chế định luật sư công lần đầu tiên được đề cập trong công cuộc lập pháp hứa hẹn sẽ mang đến nhiều chuyển biến tích cực cho sự phát triển của nghề nghiệp luật sư. Sự có mặt của luật sư trong các hoạt động kinh tế – xã hội, quản lý nhà nước là minh chứng cho một xã hội pháp quyền hiện đại, nơi pháp luật trở thành nền tảng của mọi mối quan hệ. Luật sư Việt Nam đã, đang và sẽ tiếp tục đóng vai trò cầu nối giữa pháp luật Việt Nam và thế giới, giúp các doanh nghiệp, nhà đầu tư yên tâm hoạt động trong môi trường minh bạch, ổn định, có thể dự đoán và được bảo vệ bằng công cụ pháp lý.
Trong mọi thời cuộc, đạo đức nghề nghiệp là thước đo giá trị chân chính của nghề luật sư. Trí tuệ giúp luật sư phân tích, lý luận; nhưng đạo đức mới giúp luật sư hành xử đúng đắn. Luật sư Việt Nam phải tuân thủ nghiêm Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp, hành nghề trung thực, độc lập, khách quan, không vì lợi ích vật chất mà quên đi lẽ phải. Một xã hội pháp quyền chỉ thật sự bền vững khi có những luật sư liêm chính và nhân ái, biết đặt công lý lên trên lợi nhuận, hiểu được mỗi lời nói trước tòa không chỉ liên quan đến số phận pháp lý của một con người mà còn chạm tới niềm tin của công chúng vào pháp luật.
Một phần quan trọng trong sứ mệnh của luật sư là trợ giúp pháp lý miễn phí cho người nghèo, người yếu thế, đồng bào vùng sâu vùng xa, những người chưa đủ tiếng nói bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình. Thông qua hoạt động này, hình ảnh người luật sư ngày càng gần gũi, nhân văn và gắn bó với cộng đồng. Bên cạnh đó, luật sư còn tham gia phản biện chính sách, góp ý dự thảo luật, tư vấn lập pháp, thể hiện trách nhiệm công dân đối với sự hoàn thiện của hệ thống pháp luật quốc gia.
Tầm nhìn tương lai
Trong thời đại toàn cầu hóa, việc Việt Nam tham gia vào các hiệp định thương mại tự do thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP đã mở ra cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra yêu cầu khắt khe đối với nghề luật sư. Luật sư Việt Nam không chỉ làm việc trong khuôn khổ pháp luật trong nước mà còn phải thấu hiểu chuẩn mực quốc tế, tập quán thương mại, luật nước ngoài và có khả năng hành nghề ngoài phạm vi lãnh thổ. Đây vừa là thách thức về năng lực chuyên môn, vừa là cơ hội để khẳng định vị thế nghề Luật sư Việt Nam trên bản đồ pháp lý khu vực và thế giới. Bên cạnh đó, trong kỷ nguyên công nghiệp, công nghệ số, thế giới đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ nhờ trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, blockchain và nền tảng số. Nghề luật sư cũng không nằm ngoài xu hướng này. AI pháp lý đang đặt ra yêu cầu thay đổi phương thức hành nghề truyền thống của luật sư. Để đáp ứng yêu cầu đó, các tổ chức hành nghề luật sư cần phải bắt đầu số hóa dịch vụ pháp lý, khai thác môi trường trực tuyến, chủ động tiếp cận công nghệ, sử dụng dữ liệu và phần mềm quản lý dữ liệu hồ sơ, nghiên cứu pháp lý tự động, để nâng cao hiệu quả, giảm chi phí và mở rộng khả năng phục vụ khách hàng.
Tuy nhiên, dù công nghệ phát triển đến đâu, trái tim và bản lĩnh của người luật sư vẫn là yếu tố quyết định. Công nghệ hỗ trợ, nhưng không thể thay thế được sự công minh, trí tuệ và nhân cách của con người. Hướng đến tương lai, đội ngũ Luật sư Việt Nam sẽ là những người chuyên nghiệp, chính trực, nhân văn, giỏi ngoại ngữ, biết ứng dụng công nghệ, am hiểu pháp luật quốc tế, có tư duy toàn cầu để cùng đất nước phát triển, góp phần xây dựng một xã hội văn minh, mà ở đó, người dân, doanh nghiệp, nhà đầu tư tin rằng khi quyền lợi của họ bị xâm phạm, pháp luật sẽ đứng về phía họ.
Giải pháp thực hiện
Để giành chiến thắng trong cuộc chiến cho sự tồn tại và phát triển trước cuộc cách mạng công nghiệp số mà xã hội biến chuyển theo từng ngày, từng giờ, đội ngũ Luật sư Việt Nam cần có chất lượng chuyên môn cao, đạo đức nghề nghiệp vững vàng. Thế hệ kế cận cần được sàng lọc kỹ càng ngay từ đầu bằng việc nâng cao chất lượng đào tạo nghề luật sư, nâng tầm Kỳ kiểm tra kết quả tập sự hành nghề luật sư thành kỳ thi quốc gia. Có như vậy, chúng ta mới có thể lựa chọn được những hạt giống tốt để cùng đóng góp cho sự phát triển nghề nghiệp.
Đội ngũ luật sư hiện tại phải không ngừng trau dồi kiến thức, kỹ năng hành nghề, ngoại ngữ và ứng dụng công nghệ. Mỗi luật sư cần tuyệt đối tuân thủ Bộ Quy tắc đạo đức và ứng xử nghề nghiệp, tích cực tham gia hoạt động cộng đồng, tư vấn chính sách, phản biện xã hội. Các Đoàn Luật sư và Liên đoàn Luật sư Việt Nam tiếp tục xây dựng đội ngũ đoàn kết, vững mạnh, bảo vệ kịp thời quyền lợi hợp pháp và hoạt động nghề nghiệp của luật sư.
Cùng với đó là sự đồng hành, hỗ trợ từ phía các cơ quan nhà nước, đặc biệt là Bộ Tư pháp và các cơ quan tiến hành tố tụng trong vấn đề đảm bảo quyền hành nghề của luật sư. Tạo điều kiện thuận lợi nhất để luật sư tiếp cận và tham gia hoạt động nghề nghiệp trong các vụ việc đúng theo quy định của pháp luật.
Theo kế hoạch của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Dự án Luật Luật sư (sửa đổi) sẽ được đưa vào chương trình xây dựng pháp luật trong năm 2026 tới đây. Hy vọng rằng với những đóng góp, phản biện từ xã hội nói chung và đội ngũ luật sư nói riêng sẽ được ghi nhận. Những tồn tại, bất cập và kiến nghị sửa đổi đối với Luật Luật sư sẽ được hoàn thiện để tạo hành lang pháp lý vững chắc cho sự phát triển lâu dài của nghề nghiệp luật sư tại Việt Nam trong tình hình mới.
Lời kết
Tám mươi năm chưa phải là một chặng đường quá dài với sự phát triển của một nghề nghiệp nhưng đủ để chúng ta có thể khẳng định rằng nghề Luật sư Việt Nam đã, đang và sẽ mãi là biểu tượng của trí tuệ, bản lĩnh, nhân văn và công lý. Từ dấu son lịch sử của Sắc lệnh 46/SL năm 1945 đến đội ngũ đông đảo luật sư ngày nay, đó là hành trình không ngừng phấn đấu vì một xã hội dân chủ, công bằng, văn minh. Trong giai đoạn mới, khi đất nước bước vào kỷ nguyên hội nhập và chuyển đổi số toàn diện, nghề luật sư không chỉ cần tri thức pháp lý sâu rộng mà còn cần bản lĩnh chính trị vững vàng, đạo đức nghề nghiệp trong sáng và tấm lòng phụng sự xã hội. Đội ngũ Luật sư Việt Nam dù trong bất kỳ hoàn cảnh nào vẫn luôn thực hiện tốt nhiệm vụ tối thượng của mình là bảo vệ công lý, lẽ phải và quyền con người – những giá trị cốt lõi đã làm nên bản sắc của nghề suốt tám thập kỷ qua.
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Luật sư Việt Nam xin được gửi tới các luật sư tiền bối lời tri ân sâu sắc vì những cống hiến thầm lặng và cao quý cho sự nghiệp phụng sự công lý, gửi tới các Luật sư đồng nghiệp trên mọi miền Tổ quốc lời chúc sức khỏe, trí tuệ, bản lĩnh và luôn giữ vững niềm tin, lý tưởng với nghề. Chúc cho ngọn lửa truyền thống của giới luật sư Việt Nam sẽ mãi cháy sáng, soi đường cho thế hệ kế cận tiếp tục phụng sự Tổ quốc, phụng sự nhân dân, vì một nền công lý bền vững và thượng tôn pháp luật.
TRẦN TIẾN LỰC
Đoàn Luật sư TP.HCM
